تاًثیر وقف بر گسترش نهادهای فرهنگی و آموزشی در جامعه اسلامی

تقدیم به مومنان وارسته که با وقف اموال خود موجبات تزکیه ی جامعه را فراهم می سازند.مسئله تعاون و کمک به همنوع و افرادبی بضاعت وصرف اموال در امور خیریه، یکی ازبارزترن و جالب ترین بخش مسائل اخلاقی ادیان و مذاهب گوناگون جهان انسانی است، زیرا اساس زندگی اجتماعی بر تعاون و اساس مذاهب و ادیان آسمانی بر تاُمین سعادت و ایجاد همبستگی های اجتماعی است.

با توجه ب مسئله وقف باید بدانیم موقوفات کشور یکی از منابع مهم و سرمایه های بزرگ جامعه و کشور است و اگر به صورت صحیح مورد استفاده قرار بگیرد می تواند بسیاری از اهداف (اجتماعی اقتصادی وفرهنگی) کشور را تامین نماید.

مسئله فرهنگ و فرهنگی شدن یکی از نیازهای جامعه است که با باورداشتن فرهنگ اسلامی و نیز تلاش و فعالیت برای رسیدن به آن می توان به استقلال فرهنگی رسید.

در این زمینه ارگان های مختلف مانند سازمان اوقاف و امور خیریه سهم بسزایی دارند و برای رفع نیازهای فرهنگی جامعه باید تلاش کنند. سازمان اوقاف به عنوان یکی از ارگان های فرهنگی کشور وظایفی از قبیل: نظارت بر انتخاب و اعزام مبلغین اسلامی و روحانیون به مناطق محروم و نظارت بر انتشار فصلنامه ها و... را بر عهده دارد که برای بهترانجام دادن وظایفشان نیاز به برنامه ریزی دقیق و کامل دارند.

البته یکی از مراکز مهم که می تواند دست یاری به سوی وقف بلند کند حوزه های علمیه هستند که با همکاری و همیاری سازمان اوقاف می تواند اهداف آن را به ثمر برساند و در زمینه های فرهنگی و آموزشی تاثیر بسزایی بر جامعه اسلامی داشته باشند.

سازمان اوقاف باید بکوشد با اعزام مبلغین به همه مناطق کشور خصوصا مناطق مرزی از تلاش دشمن جلوگیری کند و اجازه تبلیغات ضددینی به دشمنان را ندهد و نیز با تبلیغ و روشن سازی مسئله وقف برای عموم، این مقوله را آموزش و احیا نماید تا باعث رشد و توسعه آن شود.

انتشار به موقع و مناسب اخباروقف و تهیه ی گزارش ازموقوفات و مؤسسات فعال در امور خیریه نیز گامی مثبت ومؤثر در گسترش فرهنگ وقف در اذهان می باشد.

کلید واژه
توسعه:در لغت به معنای رشدتدریجی درجهت پیشرفته شدن،قدرتمند شدن و حتی بزرگتر شدن

توسعه کوششی است برای ایجادتعادلی تحقق نیافته یا راه حلی است در جهت رفع فشار ها و مشکلاتی که پیوسته بین بخش های مختلف زندگی و انسانی وجود دارد.
عدالت: درلغت به معنای برابر سازی و توازن است.

در مفهوم اجتماعی،هر گاه حق هر صاحب حقی به او داده شود می گویند عدالت رعایت شده است. بنابراین عدالت اقتصادی که یکی از مظاهر عدالت اجتماعی است به معنای رعایت استحقاقها و دادن حقوق اقتصادی افراد است. (کرمی، پورمند، 1385. ص 169)

فرهنگ: شامل کلیه راههای تفکر و عمل جامعه های انسانی است که برای آیندگان ذخیره شده است.(روزنامه اطلاعات، 1361، ص 7)

وقف: در لغت عبارت است از ایستادن و به عبارت واضح به حالت ایستاده ماندن وآرام گرفتن.

در اصطلاح فقها نگهداشتن و حبس کردن عین ملک و قرار دادن منابع آن در راه خدا است. (مدرس دبستان آبادی، 1381، ص 215)

Summary:
With tribute to free believers that are virtue cause of a society.
Charity and assistance to poor people is the interesting and prominent issues in ethical part of different religions. Since the social life is focused on cooperation and the foundation of religions is on providing the prosperity and making social correlations.
Regarding to issue of endowment, we must know that the endowment of a country is one of the important resources of great capitals of the society and in case of optimal use; it can provide main purposes (for example, social, economical and cultural purposes).
Culture and being cultural is one of the society requirements when we believe in the Islamic culture and with effort to catch it we can reach in cultural independence. In this field, there are different organizations such as endowment and charity. They should solve the cultural requirements of society. Charity organization has several duties which including: supervising and control selection of Islamic missionaries and sending them to deprived parts. They required a precise and complete program for doing their duty of course one of the main centers which can assist the endowment organizations, are religious authorities, that their assistance can be useful. It also has a great effect on Islamic society.
Endowment organization must be tried to prevent of enemy’s effort by sending missionaries to all parts of the country. It also must prevents of anti- religious propaganda and learn this topic by making known and propagandizing to the public.
Suitable publication of foundation news and providing report from endowers and active foundations in charity is a useful and effective effort in spreading the culture of endowment in the minds.
 

مقدمه

تقدیم به مومنان وارسته که با (وقف)اموال خود، موحیات تزکیه جامعه را فراهم می سازند. (مصطفوی رجالی،51،ص3)

وقف در لغت به معنای ایستادن به حالت آرام و در اصطلاح یعنی متوقف ساختن عین مال از هر گونه خرید و فروش،رهن یا ارثبه طوری که عین مال همیشه باقی بماند و منافع آن در راه خدا مصرف شود.

مساله تعاون و کمک به همنوع و افراد بی بضاعت و قراردادن اموال درامور خیریه، یکی از مبرزترین و جالب ترین مسائل اخلاقی ادیان و مذاهب گوناگون جهان انسانی است.زیرا اساس زندگی اجتماعی بر تعاون و اساس مذاهب و ادیان آسمانی بر تاُمین سعادت و ایجاد همبستگی های اجتماعی است. (همان)

اسلام برای اجرای عدالت اجتماعی و توزیع ثروت و بر انداختن فقرکه خود عامل اصلی بسیاری از انحرافات اخلاقی و فساد اجتماعی است، قوانین عادی چون خمس و زکوة وضع کرده ودرعین حال اغنیا را تشویق به خیرات و مبرات کرد تا به فقرا کمک شود.

ممکن است عده ای با وقف مخالف باشند ولی باید دانست در اثر جنگ، زلزله و... و نیز اوضاع بیمار اقتصادی بعضاًعده ای ثروتمند باشند و قدرتمند تر شده باشند وحتی امکان دارد شخصی با اختراع ویا ارایه ی یک خدمت سرمایه دار بزرگی شده باشد.

بلکه نکته مهم آن است که چگونه از این ثروت استفاده می کند. باید دانست تجمع ثروت در دست عده ای محدود و محرومیت قشر وسیع تری از جامعه، باعث ناراحتی های روانی در جامعه خواهد شد.

وقتی اهداف و اقفان را مطالعه می کنیم، متوجه می شویم که آنها چقدر حتی به اصول جامعه شناسی و روانشناسی آشنا بوده اند.

عموما وقف نامه ها برحسب احتیاجات اجتماعی هر عصر زمان تنظیم میشود وما در بین آنها همه گونه خدمات اجتماعی،فرهنگی، اقتصادی را میتوان پیدا کنیم.

نقش وقف در توسعه ی جامع کشورو سهم موقوفات در اقتصاد بدون نفت و رواج صنعت گردشگری،علی رغم اهمیت فراوان آن، کمتر موردتوجه کارشناسان و برنامه ریزان قرار گرفته است. (سلیمی فر،1381ص7)

مقاله حاضر که به قلم اینجانب نوشته شده است، هر چند به اجمال، این موضوع بسیارمهم را بررسی کرده است و پیشنهادات و انتقادات و تاثیر هایی را در جهت بهره برداری بهینه از ثروت عظیم وقف، به عنوان یک منبع مهم زاینده و بازوی کمکی دولت در برنامه های رشد و توسعه کشور ارائه کرده است.
 

وقف

یکی از تعاریف وقف اینست که: «حبس عین مال بر ملک واقف و صدقه دادن آن«.(وقف از دیدگاه حقوق و قوانین،ماده 55) و نیز امام خمینی در تحریر الوسیله می فرمایند: و هو(الوقف) تحبیس العین و تسبیل المنفعه.(تحریر الوسیله،ج2،ص62)

منظور از «حبس»ممنوع کردن نقل و انتقال و یا تصرفاتی است که موجب تلف عین می شود زیرا منظور از وقف انتفاع همیشگی موقوف علیهم از حال موقوفه است حبس باید دایمی باشد تا با گذشت زمان آنچه را واقف تاُسیس نموده از بین نرود.

از واژه «عین مال»استنباط می شود که مال مورد وقف باید به صورت «عین»باشد وسایر انواع اموال قابل وقف کردن نیست. وقف را به اعتبارموقوف علیهم و جهت وقف به عام و خاص تقسیم کردهاند: وقف عام به موردی گفته میشود که مال برای مقاصد عمومی وقف شده است:

مانند وقف مساجد، پل ها، قنوات، مدارس یا به عنوان های عامی که مصداق آن غیر محصور است: مانند وقف بر فقرا، بر اولاد یا کارگان کارخانه یا مزرعه معین. (استاد سبحانی،احکام وقف در شریعت)

در اجرای برنامه های میان مدت و بلند مدت توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنچه ذهن برنامه ریزان را بیشتر به خود مشغول می کند محدودیت منابع در مقابل مصارف جد و حصر است، نتیجتاَ کشورهایی دراین زمینه موفق خواهند بود که بتواننداز تعدد و تنوع منابع برخوردار باشند.

در کشورها در آمدهای بالقوه ی موقوفات، در صورت شناسایی کامل و بهره برداری بهینه، میتواند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بخش عظیمی از بودجه ی کشور را تاُمین کند. این حقیقت تکلیفی بر دوش دست اندرکاران و مسئولان امر قرار می دهد که در این زمینه مطالعات و تحقیقاتی همه جانبه انجام دهند و برای رسیدن به یک راه حل عملی از طریق نهادها ی مختلف اقدام کنند.

این مقاله می تواند تلاشی بسیار کوچک برای نشان دادن این مقوله ی بسیار مهم باشد.امیدوارم با کمک صاحب نظران و علما و متخصصان و ارائه نظریات و راه کارهای تکمیلی و گزارشات پیشرفت های کشوری و استانی قدمهای بیشتری در این راستا برداشته شود.

به این منظوربرخی از عناوین اساسی را در زمینه وقف مورد بررسی و ارائه قرار میدهیم:
 

اهمیت شناسایی موقوفات

موقوفات کشور یکی از منابع مهم و سرمایه های بزرگ جامعه است و چنانچه به صورت صحیحی مورد استفاده قرار گیرد، می تواند در تحقق بسیاری از اهداف فرهنگی (که موضوع بحث مقاله ماست)، اجتماعی و امور عام المنفعه مؤثر باشد.

گفتنی است که موقوفات در سراسر کشور پراکنده است و تا کنون ارزش این ثروت بیکران، باتوجه به شرایط روز تقویم نشده است.

آیا می دانید که تمام شهرستان خدابنده،سراسر شهرستان ملایر، قسمت اعظمی از اراضی کرمان، روستای منصوریه، کتابخانه و بخشی از مجلسی اصفهان، حوزه علمیه باقر العلوم علیپور و...وقفی است؟(خسروی،1377،ص35)

پس می توان گفت که اراضی اکثر استان ها و شهرستانها بین 20تا 90 درصد وقفی است و می باید در زمینه شناسایی و بهره برداری و توسعه از آنها،با استفاده از روشهای موجود اقدام کرد.
 

بهره گیری از فرهنگ وقف در مسائل اجتماعی و فرهنگی

با توجه به موضوع اصلی مقاله حاضرکه در رابطه با تاثیر وقف بر نهادهای فرهنگی و گسترش آن است، در ابتدا پژوهش فرهنگی را معرفی می کنیم:

پژوهش فرهنگی پژوهشی است که در حوزه فرهنگ عمومی با اندکی تسامح در زمینه آسیب شناسی اجتماعی است، بنابراین تمام پژوهش هایی که در زمینه آداب و رسوم مردم در سطح محلی، منطقه ای و ملی انجام می شود با پژوهش ها یی که آسیب های متفاوت اجتماعی را مورد بررسی قرار می دهد از مقوله فرهنگی محسوب می شود. (طرح های ملی وزارت فرهنگ،1357،ص123)

نیازهای فرهنگی جامعه کنونی چیست وبرکدام یک از شئون فرهنگی می بایست سرمایه گذاری کرد؟

علیرغم سوابق درخشان فرهنگی ملت ما که از اعتقادات و تعالیم اسلامی نشاُت گرفته، بواسطه چند ین سال سلطه دنیای غرب، استقلال فرهنگی این جامعه مورد تهاجم واقع گردید و هویت خویش را از دست داد،

.بنابراین ما می بایست یا تکیه به فرهنگ اسلامی خودمان، فرهنگ حاکم را به فرهنگی مستقل متحول ساخته وزمینه های لازم جهت نیل به استقلال فرهنگی را فراهم آوریم ودر این راه دو چیزمی بایست مورد توجه قرار گیرد:

1.باور داشتن فرهنگ اسلامی به عنوان فرهنگی مستقل و توانا برای حل مشکلات بشر و رفع تبلیغات جوامع بشری.

2.تلاش برای دستیابی و گسترش هرچه بیشتر این فرهنگ از طریق فعالیت فرهنگی ارگان های مختلف مخصوصااداره اوقاف و امور خیریه و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی.

بنابراین فعالیت ما برای رفع نیازهای فرهنگی جامعه کنونی حول دو محور شکل می گیرد: یکی فعالیت هایی که توانایی فرهنگ اسلامی را تبیین می نماید و دیگری فعالیت هایی که راه را جهت گسترش آشنایی عمومی با این فرهنگ و دست یافتن به سرچشمه های اصلی آن هموار می سازد. (روزنامه اطلاعات1361،ص7)

کوشش در جهت ایجاد منابع متنوع در راستای افزایش در آمد و ثروت از جمله اموری است که در همه ی کشورها یکی از اساسی ترین اهداف بشمار می رود و هر کشوری با توجه به فرهنگ و وضعیت اجتماعی واقتصادی خود به این امر اهتمام می ورزد.

به طور مثال اکثرکشورهای غیر اسلامی به توسعه ی گردشگری پرداخته و با توجه به فرهنگ و آداب و رسوم عمومی خود منبع بزرگی از در آمد را تدارک می بینند. این کشورها از اموری لمانند استفاده از جاذبه های سواحل دریاها و تسهیلاتی که در این زمینه فراهم می کنند، درآمدهای سرشاری را به دست می آورندو از این راه بخش عمدهای از منابع و بودجه ی کشورشان را تاُمین می نمایند،

لکن برای کشور ما استفاده از منابع بلقوه ی موقوفات و به کارگیری این سنت اسلامی است که اولاً موجبات رونق اقتصادی و افزایش سرمایه و ایجاد اشتغال را فراهم خواهد نمود و ثانیاً باعث احیا و مطرح شدن یک سنت پسندیده می شود و این خود می تواند به طور غیر مستقیم یکی از وسائل و ابزارهای مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانه باشد.

وقف از جهت گوناگونی ازقبیل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، قرانی، رفاهی، تفریحی و... بر گسترش و توسعه بشری تاُثیر دارد،که در بررسی های انجام شده در رابطه با تاُثیر و توسعه وقف و موقافات از نظر فرهنگی و آ موزشی در استان و شهرستان مورد نظر به طورکلی در همه ی جوامع اطلاعاتی بسیار کم و یا نا چیز ارائه می دهیم.
 

جایگاه فرهنگ وقف

طبق بررسی های انجام شده شورای عالی انقلاب فرهنگی 12 کانون مهم اعم از وزارتخانه و سازمان و ارگان را به عنوان نهادهای فرهنگی، مسئول و متولی امور فرهنگی کشورمعرفی کرده اند که چندی از آ ن هابه شرح زیر است:

- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- سازمان ملی جوانان
- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
- سازمان اوقاف و امور خیریه
- سازمان حج وزِارت و....

بالاترین مرجع قانونی در امور فرهنگی کشور یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی که با توجه به اهمیت فراوان، گسترش فرهنگ وقف و نقش آن در محو بسیاری ازآثارسوء فقر و فساد در جامعه می تواند نقش تعیین کننده ای را در آشنایی و ایجاد انگیزه افراد در جامعه ایجاد نماید.

و ازسوی دیگر سازمان اوقاف و امور خیریه نیز که یک نهاد فرهنگی مذهبی است و رسالت آن نشر و گسترش فرهنگ اسلامی است، می تواند نقش مؤثرتری در زمینه ی ترویج فرهنگ وقف و آموزش آن در جامعه داشته باشد. (فرقانی،1387،ص7)
 

وظایف وقفنامه ها در امور فرهنگی و آموزشی

گسترش برنامه های کمک به چاپ و نشر معارف اسلامی و علوم قرآنی و خدمات فرهنگی از محل درآمد موقوفات و اماکن متبرکه طبق مفاد وقفنامه ها در راندمان شرح وظایف ارگان ها و نهادهای مربوط به امور وقفی مانند حج و امور خیریه می باشد و همچنین نیز:

- نظارت بر انتشار فصلنامه ها، ماهنامه ها و کلیه نشریات سازمان
- نظارت بر تهیه و تنظیم و اجرای برنامه های مربوط به تحقیق و ترجمه و نشر کتب و تبلیغ معارف و مطالعات و تحقیقات دینی
- تشویق به شناخت وقف ونیکوکاری بوسیله انتشار نشریات و رسانه ها
- نظارت بر انتخاب و اعزام قاریان و حافظان و دوران قرآن کرم به ممالک اسلامی
- نظارت و اعزام روحانیون و مبلغین اسلامی به مناطق محروم کشور و غیره...

درراستای تاُمین این وظایف جهت عمل به تعهدات این اهداف ادارات کل سازمان اوقاف و امور خیریه در سراسر کشور با بازوهای اجرایی چون صندوق عمران و موقوفات ادارات و مؤسسات صنعتی و کشاورزی وابسته، وظیفه دارند درآمدهای مورد نظر را تاُمین نمایند.

متاُسفانه در حال حاضرواحدهای مزبوردر موقعیت مناسب به سر نمی برند و از امکانات و تسهیلات لازم و نیز نیروی انسانی متخصص در امور اوقافی محرومند، بنابراین به علت فقدان منابع مزبور اکثراً از کارایی و عملکرد مطلوب برخوردار نیستند و عمدتاًبه امورجاری و مسائل مربوط به اداره اماکن مذهبی می پردازند.

به هر صورت حل این مساُله در گرو مشخص شدن جایگاه واقعی سازمان اوقاف و امور خیریه در نظام جمهوری اسلامی ایران است، سازمان اوقاف در صورت داشتن تشکیلاتی مستقل و قوی و بهره مندی از نیروی انسانی متخصص و کافی، تحرک لازم را درانجام دادن امور جاری موقوفات موجود و نیز شناسایی موقوفات ناشناخته به دست خواهد آورد که در نتیجه قطعاً افزایش درآمد را به دنبال خواهد داشت، ضمن اینکه سازمان می تواندکم کم به سوی خودکفایی پیش برود.

رسالت اصلی و نقش حوزه های علمیه نسبت به احیای فرهنگ وقف
رسالتی فرهنگی است که بالاترین مرجع سیاستگذاری های فرهنگی کشور (شورای عالی انقلاب فرهنگی)در شرح وظایف قانونی برای این سازمان تعیین کرده است و هم از نظرشرعی واقفینی که اموال و دارایی خود را وفق نموده اند، آن را بعنوان یک وظیفه و تعهد شرعی برای سازمان اوقاف تکلیف کرده است.

در امور فرهنگی واقفینی می باشند که بیش از 70درصد آنان اموال و دارایی های خود را وقف نهضت عاشورا، امر به معروف و نهی از منکر، تبلیغ دین، مقابله با کفر و شرک و الحادنموده اند. (فرقانی،1387،ص8)

خدمات ارزشمنداوقاف که قابل ستایش است از قبیل: مقابله با شرایط حاکم بر معادلات سیاسی بین المللی سال های اخیر و گسترش فضای اسلام ستیزی، علنی شدن مواضع استکبار در مخالفت با حیات اسلام و نیز حملات گسترده لابی های صهیونیستی به جهان اسلام و به دنبال آن تاَثیر پذیری و تبعیت برخی از جریانات سیاسی داخلی از معادلات فوق که همسویی ناجوانمردانه آنان با سیاست کانون ها و محافل اسلام ستیزی غربی را به دنبال داشته است.

که در راستای آن برنامه های مدونی را برای حمله به اسلام آغاز کرده اند، تا جایی که با طرح تشکیک در اصول و مبانی دین درسطح جامعه و حتی مخلوق خواندن کتاب آسمانی و جسارت مستقیم به مقام خاتم انبیاء(ص)و ائمه معصومین(ع) و تبلیغ و ترویج علنی الحادو...با تشکیل ناتوی فرهنگی شبیخونی گسترده را برای نابودی اسلام و قرآن آغاز کرده اند.

رسالت مهمترین پایگاه فرهنگی کشور، یعنی سازمان اوقاف در جهت حفظ دین و قرآن وتبلیغ و ترویج ارزشهای معنوی و مقابله با این هجوم بیرحمانه بیش از هر زمان دیگری نمایان گشته وایجاب می کند که فعالیتهای فرهنگی را با توجه به اهرمهای سیاسی و آموزشی تاًثیرگذارگسترش دهند.

در رابطه بانقش حوزه های علمیه بیان می شود که امروزه مبلغان باید مانند انبیاء به مسئله تبلیغ توجه کنند و اجازه انحراف در میان جوانان را ندهند. دشمنان امروزاز هر روشی برای ضربه زدن به اسلام استفاده می کنند پس باید از هیچ تلاشی دریغ نکنند.

استان قم یکی از مهمترین پشتوانه های کشور در نظام انقلاب اسلامی است که باید از قدرت حوزه های علمیه و طلاب که در این شهر و حتی شهرهای دیگرکشور پرورش یافته انداستفاده و درترویج مسائل اسلامی تلاش کنند.

سازمان اوقاف باید بکوشد و با اعزام مبلغ به همه مناطق کشور خصوصاًمناطق مرزی از تلاش دشمن جلوگیری کند و اجازه تبلیغات ضد دینی به دشمنان را ندهند.و نیز با تبلیغ و روشن سازی مسئله وقف برای عموم این مقوله را آموزش و احیا دهند تا باعث رشد و توسعه آن شود. (مصلحی،1387،ص14)

حجةالاسلام مصلحی نماینده ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه می فرمایند:

متاًسفانه توجه به موضوع وقف که در دین اسلام به عنوان یکی از مسائل مهم تلقی شده است در جامعه کمرنگ است. وی بابیان اینکه حوزه های علمیه نسبت به احیای فرهنگ وقف کوتاهی کرده اند افزود: حوزه های علمیه بایدنسبت به این مسئله توجه بیشتری داشته باشند و فریاد برآورده به صحنه بیایند. (همان)

در اینجا نتیجه می گیریم اگر حوزه های علمیه به دنبال استقلال حوزوی خود هستند که بتواندبا جدیّت در برابر تمام شبهات ایستادگی کرده و مسائل اسلامی را ترویج کنند. باید نسبت به مسئله وقف توجه بیشتری داشته باشند، البته با همکاری و همیاری سازمان اوقاف و امور خیریه.
 

و. وقف عنصر فرهنگی تمدن ساز:

دین مقدس اسلام سعی کرده است مصالح دنیوی و اخروی را در ارائه دستورات و برنامه هایی کنار هم قرار دهد که هر یک از آنها در بسیاری از برنامه های اسلام قابل مشاهده است. وقف از جمله این نوع احکام است. وقف در واقع بستری است جهت خدمت به جامعه، فرهنگ، دین و کسانی که درجامعه نیازمند هستند.

شرط وقف این است که متضمن خیر باشد و این خیر هر مصداقی را می تواند داشته باشد،مکانی برای نیازمندان، طالبان علم، مسافران،گرفتاران و.... تجربه نشان داده که در طول تاریخ،وقف هایی برای مسافران صورت گرفته است، هر چند غیر مسلمانان در میان آن ها باشد و این نشان دهنده نگاه انسانی وقف است.

فرهنگ وقف درجامعه امروزی بایدنمو و گسترش پیدا کند، زیراحجم رویکردبه وقف از سوی مردم نسبت به پاره ای از مقاطع تاریخ کمتر است. ما باید با تبلیغ در این مورد مسائل و قف را احیا کنیم.

وقف یک مسئله منعطف است و باید با توجه به شرایط دوران آن را به خدمت گرفت تا ظرفیت خود را به تناسب امروزنشان دهد. وقف قابلیت آن راداردتا فراتر از مرزها و حدود در خدمت جامعه باشد. باید نگاه به آینده باشد و نگاه به حکومت واحد امام عصر (عج)داشته باشیم و در همین راه وقف را فعال کنیم.

ابراهیم رجب بیگی 50ساله، که یکی از چندین واقفین است ویک مغازه خوار و بار فروشی دارد، در پاسخ به سواُلم که تاُثیر وقف در مسائل اجتماعی، فرهنگی و آموزشی چیست می گوید:

...وقف در زمان های گذشته خیلی صورت می گرفت. افراد خیٌر با جان و دل اگر خانه ای،زمینی و یا باغی داشتندتا زمانی که در قید حیات بودند وقف می کردند و صرف کارهای خیر می کردند اما حالا متاُسفانه مردم به دلیل مشکلات اقتصادی و خانوادگی توانایی این کارها را ندارند.

بدون تردید سنت حسنه وقف دراسلام از جایگاه بلند و رفیعی برخوردار است و یکی از گران بها ترین و ارزشمندترین سنت های اسلامی و نمونه اعلای باقیات و صالحات می باشد و ماندگارترین معامله در طول حیات انسانی است که در آن واقف دسترنج عمرش رادراین بانک الهی ذخیره می کند تا در عرصه قیامت از ثواب آن بهره مند شود.

وقف اموال در امور عام المنفعه تنها نام واقف آن را زنده نگه نمی دارد، بلکه ازرشهای معنوی و انسانی و مکارم اخلاق همچون نوع دوستی، نیکوکاری و تعاون را نیز در جامعه جاودانه می سازد و چرا که خوشبختی از آن کسی است که دیگران را خوشبخت سازد. وقف یکی از احکام و برنامه هایی است.

که با هدف دستگیری از محرومین،تاُمین نیازهای اقتصادی و توسعه فرهنگ تشریح شده است یعنی شخص واقف قسمتی ازاموال و دارایی خود را برای استفاده دیگران ورفع نیازهای مادی و معنوی جامعه وقف می کند، چرا که افراد خیری که با رضایت خاطرو در جهت خوشنودی خداوند و خدمت به همنوعان خود اموال خویش را در راستای مسائل فرهنگی وقف می کنند، کم نیستند.


از یاد نبریم که وقف پیش از وقوع انقلاب اسلامی به موضوعی فراموش شده مبدل شده بود اما اینک نسیم جانبخش احیای سنت های اسلامی و ملی و حیاتی دوباره به این سنت پسندیده بخشیده و استقبال نیک اندیشان و نیکوکاران را بدنبال داشته است. انتشار به موقع و مناسب اخباروقف و تهیه ی گزارش از موقوفات و مؤسسات فعال در امور خیریه گام مثبت و مؤثری در گسترش فرهنگ وقف در اذهان داشته است.

به اعتقاد کارشناسان و محققان اکنون که در کشور های اروپایی و امریکایی با الگو پذیری از ایرانیان بنیادهای خیریه تاُسیس می کنند، جای تاُسف است که ما به این مسئله کم توجهی کنیم. ما بایدمراکز پژوهشی و تحقیقاتی فعالی رابرای گسترش آموزش فرهنگ وقف در جامعه ایجادکنیم. خیرین و افرادی که تمکن مالی دارند،

برای احیای دوباره این سنت الهی تلاش می کنند و بتدریج شاهد تاُسیس و گسترش مراکز علمی و پژوهشی در این زمینه می باشند. بعد از مطالعه وبررسی اجمالی بعضی از زمینه های فرهنگی وقف چند پیشنهاد کار ساز جهت جلب توجه مردم نسبت به موقوفات و بهره وری از موقوفات را توصیه می کنم:

1. افراد را آموزش دهیم و آن ها را با ایات الهی و احادیث آشنا کنیم تا اینکه بدانند،بخشش مفید است.مانند،امام صادق می فرماید: همانا خداوند تبارک و تعالی اغنیاو فقرارا شریک در اموال قرار داده است، پس برای اغنیا جایز نیست به سوی غیر شریکشان برگردانند.

2. بیان اثرات وقف.به طور مثال اگرافراد مالشان را هزینه تحصیل محرومان کنند باعث شکوفایی استعداد افراد می شود ویاباتشکیل مراکز فرهنگی باعث از بین رفتن تهاجم فرهنگی از غرب میان جوانان می شود.

3. دولت سالانه فهرستی از موارد مورد نیاز که مردم می توانند کمک کنند ارائه نماید و افراد را سوق دهیم که در این زمینه وقف کنند.

4. بالاترین بودجه دولت در وزارت آموزش و پرورش است و مدارس باید با تشویقات لازم شرکت افراد را به عنوان منبع یاد کنند و مدارس را از امکانات آموزشی پر کنند.

5.در شناسایی موقوفات اهتمام بیشتری به عمل بیاید. مثلاً زمین های مخروبه و... را در روزنامه ها اعلام تا افراد نظرات و پیشنهادهای خود را در جهت استفاده ی بهترارائه نماید.

6. متولیان از افراد متعهد و دلسوز باشند و در نگهداری موقوفات دقت کرده و برای استفاده بهینه از موقوفات آموزش های لازم را ببینند.

7. گنجاندن مطالبی ازوقف در کتب درسی.
8. افراد آموزش ببینند ودر وقفنامه هانیز گنجانده شود که موقوفات و درآمدشان در چه راهی مصرف می شود.

درپایان یکبار دیگر بیان می کنم که سنت حسنه وقف،سرمایه ی گرانبهایی است که به صورت بالقوه ظرفیت های بیکرانی برای حل مشکلات اقتصادی، فرهنگی،اجتماعی و آموزشی دارد، ظرفیتهایی که باید شناخته و معرفی شود و متناسب با نیازهای امروز در جهت توسعه و سازندگی فرهنگی و اقتصادی به کار رود. (سلیمی فر،1381،ص25)

کلام رابا سخنی ازامام خمینی(قدس سره) به پایان می بریم.امام می فرمایند:با همین اوقاف فقر را غنی کنیم

نویسنده:الهه جعفرزاده